Heup endoprothese

Een nieuwe heup
Je hebt een operatie ondergaan of zult binnenkort een operatie ondergaan, waarbij het gaat om een vervangend heupgewricht. Via deze informatiebrochure kun je veel informatie te weten komen die van belang kan zijn voor de komende tijd.

Het heupgewricht:
In tegenstelling tot wat veel mensen denken is het heupgewricht niet de knobbel die aan de buitenkant van het bovenbeen te voelen is, maar bevindt het heupgewricht zich ter hoogte van de lies. Het heupgewricht bestaat uit een ronde kop bovenaan het bovenbeen en een kom, waarin de kop precies past, op het bekkenbot. Het wordt een kogelgewricht genoemd, waardoor het bovenbeen ten opzichte van het bekken in nagenoeg alle richtingen kan bewegen. Hierdoor is het mogelijk het bovenbeen ten opzichte van het bekken naar voren te bewegen (buigen), naar achteren te bewegen (strekken), naar binnen en naar buiten te bewegen en naar binnen en buiten te draaien. De kop en de kom zijn als er niets aan de hand is beiden voorzien van een prachtige glanzende laag kraakbeen die ervoor zorgt dat bewegingen vrijwel zonder weerstand verlopen, zoals ook bij een goede kogellager. Daarnaast vangt het kraakbeen plotselinge belastingen op zoals een schokbreker dat doet. (bijvoorbeeld bij springen) Het gewricht is omgeven door gewrichtskapsel. Het gewrichtskapsel wordt verstevigd door banden. Daardoor worden de bewegingen op de goede manier op tijd geremd. Daaromheen liggen verschillende spieren die al die verschillende bewegingen mogelijk maken.

Waarom een nieuwe heup?
De belangrijkste indicatie voor een operatie waarbij een nieuwe heup wordt geplaatst is slijtage van het gewricht, waarbij veel pijn en/of beperkingen zijn ontstaan. Slijtage betekent eigenlijk dat de mooie kraakbeenlaag dun is geworden, oneffen is geworden en soms helemaal verdwenen is, dit gaat vaak ook nog gepaard met groei van botuitsteekseltjes aan de rand van beide gewrichtsvlakken. Als ondanks therapie en training de situatie onvoldoende verbetert, kan in overleg besloten worden tot het plaatsen van een nieuwe heup via een operatie. Een tweede belangrijke reden om een nieuw heupgewricht te plaatsen kan zijn een botbreuk bovenin het bovenbeen. Afhankelijk van de leeftijd en andere omstandigheden zal de chirurg in overleg bepalen of alleen de heupkop vervangen wordt of dat ook de heupkom vervangen wordt.

Wat gebeurt er tijdens de operatie?
Er zijn verschillende technieken die de chirurg kan toepassen bij het plaatsen van een nieuwe heup (prothese). Op het moment dat je geopereerd gaat worden zul je hierover voorgelicht worden door de chirurg/het ziekenhuis. Een nieuwe heup bestaat uit een nieuwe heupkop of vaker nog uit een nieuwe heupkop en een nieuwe heupkom.
Tientallen jaren geleden heeft de relatief eenvoudige structuur van het heupgewricht artsen en technici in de orthopedie ertoe geïnspireerd om een kunstmatige kopie van het heupgewricht te vervaardigen. In de loop der jaren is het materiaal en de operatietechniek steeds verder verbeterd en perfectionering van de totale heupprothese mogelijk gemaakt. In Europa worden elk jaar zo’n 550.000 heupprothesen geplaatst en in de Verenigde Staten ongeveer 300.000. Een nieuwe heup plaatsen is daarmee een veel uitgevoerde operatie, ook omdat de resultaten vaak erg positief zijn.

De orthopedische chirurg zal op basis van een aantal factoren kiezen voor een bepaald type prothese (verschillende groottes, verschillende materialen zoals kunststof, metaal, keramiek). Daarnaast zal bepaald worden wat de beste manier van vastzetten van de prothese is. Hierbij zijn drie manieren mogelijk:

Gecementeerde prothesen waarbij heupkom en schacht met een speciaal botcement worden vastgezet.
Cementloze prothesen waarbij de gewrichtskom en de schacht in het bot worden geklemd. De buitenzijde van zowel de steel, welke in het bovenbeen wordt geplaatst, als wel de kom is bedekt met een laagje materiaal waar het bot in kan groeien zodat de nieuwe heup nog vaster komt te zitten. Men gaat er hierbij vanuit dat de maximale sterkte na ongeveer een jaar wordt bereikt.
Hybride prothesen met een cementloze heupkom en een protheseschacht die met cement in het bot verankerd is.

Voorbereiding op de operatie:
Al voor de operatie kun je een aantal dingen doen die positief doorwerken na de operatie. Hieronder wordt puntsgewijs aangegeven welke zaken hierbij van belang zijn.

Uit onderzoek blijkt dat het belangrijk is om zoveel mogelijk pijnvrij de operatie in te gaan. Dit betekent dat je je heup het best kunt ontzien gedurende ongeveer 2 weken voor de operatie. Dit kan door:
a. Geen overmatig belastende activiteiten meer te doen vanaf 2 weken voor operatie
b. Het heupgewricht te ontlasten door met krukken te gaan lopen (hierdoor wen je ook vast aan het lopen met krukken).
c. Veel te bewegen zonder pijn. Hiervoor kan de fysiotherapeut je 1 of 2 oefeningen geven.
Leer alvast hoe je met krukken kunt lopen, maar ook hoe je hiermee omgaat bij gaan zitten/ opstaan/ gaan liggen/ opstaan/ in- en uit de auto stappen e.d. (te huur of te leen via de thuiszorgwinkel)
Denk alvast na over eventuele hulpmogelijkheden voor de eerste weken na de operatie. Je bent immers beperkt omdat je niet teveel mag buigen en bukken en omdat je met krukken loopt.
Loop je huis door en kijk of de inrichting veilig is voor na de operatie (uitglijden, struikelen, belastende houdingen). Denk hierbij aan:
a.Geen losliggende kleedjes op de vloer
b.Goede antislip vloer in de douche, eventueel door het aanbrengen van antislipstickers.
c.Bed op hoogte. Het is immers belangrijk om niet te diep te hoeven buigen, zeker in de eerste 6 weken. Je moet in en uit je bed kunnen komen zonder uw heup meer dan 90 graden te buigen. Het bed kan in de meeste gevallen verhoogd worden door stevige klossen onder de poten te plaatsen (evt. via thuiszorgwinkel verkrijgbaar).
d.Een stevige, vrij harde matras is aan te bevelen, zodat je niet in het bed wegzakt
e.Stoel op hoogte: Hiervoor geldt hetzelfde als bij het bed. Verhoog de stoel eventueel met een stevig kussen.
f.Toilet op hoogte: Hiervoor geldt ook weer hetzelfde. Een toiletverhoger kan via de thuiszorgwinkel tijdelijk gebruikt worden. Ook kan overwogen worden om een hoge toiletpot aan te schaffen.
g.Plaats eventueel een stevige hoge kruk in de douche, waarop tijdens douchen gezeten kan worden.
Persoonlijke verzorging
a.Bereid eventueel al en aantal maaltijden voor, voor de eerste dagen na thuiskomst
b.Haal een spons of borstel met steel in huis zodat je jezelf overal kunt wassen zonder teveel bukken of andere ongunstige bewegingen te maken.
c.Zoek kleren uit die makkelijk aan en uit te trekken zijn.
d.De meest gebruikte artikelen thuis zoals kleding, keukenspullen en linnengoed op borsthoogte plaatsen; niet te hoog en zeker niet dichtbij de grond.
e.Soms kan het handig zijn om een hulpmiddel te gebruiken, zoals een zgn. helping hand (soort knijper aan een steel) en een lange schoenlepel. Allemaal omdat de buiging in het begin beperkt gemaakt mag worden. (kan eventueel ook na de operatie)
f.Je dient enerzijds stevige schoenen te dragen, maar wel schoenen die makkelijk aan en uit gaan. Het gebruik van elastische veters is handig bij veterschoenen, in combinatie met een verlengde schoenlepel.

Wat gebeurt er na de operatie?
Veelal blijf je ongeveer 1 week in het ziekenhuis. Meestal al de eerste of tweede dag na de operatie komt de fysiotherapeut van het ziekenhuis met je oefenen. Ook mag je dan meestal al uit bed om onder begeleiding te gaan staan en lopen.
Na ongeveer een week is het herstel vaak zodanig dat je naar huis mag, zeker als daar alles goed geregeld is.
De begeleiding en therapie zal dan veelal vanuit onze praktijk overgenomen worden. Meestal zal er een aantal behandelingen bij je thuis gegeven worden om ook functioneel in de thuissituatie te oefenen. Zodra mogelijk vindt de therapie in onze praktijk plaats. De eerste periode na ontslag uit het ziekenhuis zullen we je in ieder geval individueel begeleiden bij uw revalidatie. De therapie en begeleiding is in deze periode gericht op de volgende punten:

Goed omgaan met het gebruik van krukken (of soms looprekje).
Dagelijkse activiteiten zonder overmatige belasting uit kunnen voeren.
Opbouwen van stabiel staan en stabiel lopen en vervolgens afbouwen van lopen met krukken.
Bevorderen van de beweeglijkheid rond het heupgewricht.
Verbeteren van de spierkracht binnen grenzen.

Goede opbouw van kracht, stabiliteit, evenwicht en belastbaarheid duurt uiteraard lang, na zo’n grote operatie. In veel gevallen kan de training dan in een groepsverband uitgevoerd worden.

Belangrijk:

Afhankelijk van de operatietechniek moet je uitkijken met je been naar binnen of naar buiten draaien. Leer om je voeten goed te verplaatsen als je wilt draaien. Ook sterk draaien met je romp (bijvoorbeeld iets achter je te pakken ) is niet handig. Draai je benen bij.
Niet met de benen over elkaar zitten, beide voeten aan de grond.
Bij toiletbezoek staand de billen afvegen voorkomt een mogelijk te belastende houding.
Fietsen op een gewone fiets mag pas weer als goede stabiliteit bereikt is (zeker eerste 6 weken niet. Vaak na 8 tot 10 weken)
Draag stevige schoenen met goede schokdemping, zowel in je werk, als vrije tijd.
Voorkom lang achtereen staan.
Specifieke zaken afhankelijk van de bij jou toegepaste operatietechniek. (deze zullen in het ziekenhuis en door de fysiotherapeut met je worden doorgesproken).
En verder:
Let op je gewicht! Overgewicht leidt er uiteraard toe dat ook je prothese zwaarder belast wordt. Indien je eigenlijk te zwaar bent, probeer dan via eenvoudige voedingsadviezen en gestructureerd bewegen een aantal kilo’s kwijt te raken.
Overbelasting: Plotselinge belastingen kunnen overbelastend zijn voor je nieuwe heup. Zodra je volledig hersteld bent is het prima om een passende sport te gaan beoefenen, waarbij plotselinge belastingsmomenten niet voorkomen. Dit betekent dat alle contactsporten sterk afgeraden worden en ook sporten met snelle draaibewegingen zijn niet erg geschikt. Sporten die wel goed kunnen zijn b.v.: Fietsen, Wandelen, Tennis(dubbel) , Low impact aerobics, recreatief badminton en tafeltennis. Met enige ervaring zijn ook paardrijden, kanoen, skiën geschikt.
Ook te langdurige belastingen worden afgeraden (b.v. 4-daagse van Nijmegen)
Onderbelasting: Wanneer je je nieuwe heup bijna niet belast en traint, wordt het bot zwakker, daarnaast is het lichaam niet voorbereid op eventuele plotselinge belastingen die altijd kunnen optreden , b.v. door struikelen. Regelmatig bewegen blijft dus belangrijk.